قابلیت دستکندهای 1800 ساله شهر خرمی برای جهانی شدن - مجله ایرکا

دستکندهایی که هر یک نشان از خلاقیت معماران دوره ای مختلف تاریخی در فارس دارد. اینجا شهر باستانی خرمی است، منطقه ای مملو از دستکندهایی با پیشینه هزارو 800 ساله در نزدیکی صفا شهر واقع در شهرستان خرمبید. دستکندها نوع خاصی از معماری است که حداکثر استفاده از ابزار طبیعی در آن دیده می شود.

در این نوع معماری در دل کوه داخل سنگ ها به عمق ده ها متر و در ارتفاعات مختلف حفاری می شود و به کاربری های متنوع اختصاص پیدا می نماید، این نوع معماری بیشترین همخوانی را با عناصر طبیعی مانند زلزله و آب و هوا دارد.

عموما دستکندها کاربری مسکونی داشتند اما آن چه که دستکندهای خرمی را از دیگر دستکندها متمایز می نماید کاربری های دیگر است. برای نمونه می توان به دستکند هایی در این منطقه اشاره نمود که کاربری ذخیره گاهی، تدفینی، دامی و دامپروری همچنین دفاعی داشته اند. قدیمی ترین این دستکندها هم به دوره ساسانیان بر می شود.

تنها کافی است وارد یکی از این دستکند ها شوید تا هنر معماران را ببینید، از ستون های تراش خورده، اتاق های تودرتو با طاقچه ها و پنجره های نور گیر گرفته تا سالن هایی عظیم و دو طبقه که حتی عمقشان به 100 تا 200 متر هم می رسد.

پژوهشگر حوزه دستکند و مدیر انجمن آثار و مفاخر شمال فارس معتقداست: سالانه تعداد زیادی دستکند در این منطقه تاریخی در اثر فعالیت های عمرانی کشف می شود و در حال حاضر تعداد این دستکند ها به بیش از 4 هزار سازه رسیده است.

جابر حیدری فرد با بیان این که مهم ترین چالشی که هم اکنون دستکندهای خرمی با آن روبرو اند حفاظت از آن هاست، گفت: متأسفانه در هفته اخیر بخشی از دستکندها تخریب شد که باید به صورت اضطراری برای آن ها چاره ای اندیشید.

وی ادامه داد: با این که طبق مصوبه و ضوابط میراث فرهنگی این آثار نباید تخریب شوند و آسیب ببینند اما گویا مالک به تخریب بخشی از مجموعه دستکندها اقدام نموده است هر چند که مسولان مربوطه هم پای کار بودند ک تخریب نشود اما قسمت هایی از این مجموعه جدیدا تخریب شد.

حیدری فرد با اشاره به این که در تمامی منطقه شهر خرمی این دستکندها دیده می شود، اضافه نمود: در قسمت هایی از این منطقه و درست بالای یک تپه باستانی بیش از 60 دستکند با کاربری های متفاوت شناسایی شده است.

به گفته این فارس شناس و پژوهشگر دستکندهای خرمی در دل سنگ های سخت که در گویش بومی فارس به آن ها (کرشک) می گویند ساخته و ایجاد می شده است.

حیدری فرد اضافه نمود: استحکام این دستکندها به حدی است که برای نفوذ در آن ها روزها زمان احتیاج بوده است.

او با اشاره به این که امنیت، مقاوم بودن در برابر سیل و زلزله در این مجموعه دستکندها دیده می شود، گفت: با آنالیز های صورت گرفته بر روی سفاینه های یافت شده در این دستکندها قدمت بعضی از آن ها به هزاره های 3 و 4 قبل از میلاد می رسد همچنین قدمت بعضی از این دستکندها به دوره ساسانیان و اسلامی هم برمی شود.

وی در ادامه این گفت وگو با اشاره به این که پایگاه حفاظت مردمی دستکندهای خرمی تاسیس شده است، اضافه نمود: این منطقه قابلیت جهانی شدن را دارد حتی می توان این دستکندها را به عنوان یک شهر ملی دستکند ثبت کنیم چرا که از نظر تعداد وتنوع در نوع خود بی نظیر است و هنوز در خرمی پیرمردهایی هستند که می تواند چنین بناهایی را بسازند.

این دستکندها می تواند برای توریستان داخلی و خارجی بسیار جذاب و دیدنی باشد و با برنامه ریزی های مدون می توان شرایطی ایجاد کرد که یکی از قطب های جدید توریستی در ایام بعد از کرونا به شمار آید.

مهر نوشت، در این راستا حفاظت و مراقبت از این سازه ها بسیار لازم است و در مرحله دوم معرفی و ایجاد زیرساخت هایی برای توریست پذیر شدن منطقه می تواند قطب جدیدی را برای حوزه توریسم در استان فارس به ارمغان آورد.