افشین هاشمی: درشت درشت از اعتقادات حرف نزنیم - مجله ایرکا

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، فیلم خداحافظ دختر شیرازی این روزها با زاویه دید متفاوتی نسبت به مساله زنان و مسائل پیرامونی آن ها مثل رفتن به استادیوم آزادی روی اکران رفته است. به سراغ افشین هاشمی رفتیم تا درباره محتوای دومین اثرش با او گفت وگوی جدی تری داشته باشیم.

نگاه جدید یا شاید گفته نشده ای درباره مساله جنسیت و زن بودن در فیلم تان هست؛ چقدر در طرح این موضوع، قصد عامدانه داشتید؟

معلوم است که کاملا عامدانه و آگاهانه است. راجع به رابطه یک مرد و یک زن حرف می زنیم در حالتی که اخلاقِ عرفی و امنیت کاملا رعایت می گردد. نسیم در دیالوگی می گوید: مردها همواره یه چیز از زنان نمیخوان و این یک نگاه انسانی و دنیای است. آدم ها در یک نگاه انسانی ابتدا فارغ از جنسیت، با همدیگر ارتباط برقرار می نمایند. در این نگاه، آدم ها با هم در زندگی، عشق، محبت و آرامش حقوق برابر دارند. این نگاه خودآگاهانه به این موضوع فقط در این فیلم نیست بلکه من در گذر موقت هم همین نگاه را بازتاب دادم. در آن فیلم باوجود اینکه دو پیرمرد نقش اصلی آن هستند، ولی فیلمی زنانه است. آنها در راه پنج زن را می بینند و یک بار دیگر با آن زن ها، زندگی شان مرور می گردد.

اینکه یک مرد و یک زن در یک خانه، فارغ از نگاه جنسیت زده با هم زندگی نمایند و مسئله ای پیش نیاید، تا چه اندازه باورپذیر است؟

آدم هایی که این نگاه را دارند خیلی زیادتر از آن هستند که فکرش را می کنید اما همواره داستان مردانی روایت می گردد که نگاه ناپاک دارند. صفحه حوادث روزنامه ها درباره مردی که آدم خوبی است که نمی نویسد؛ راجع به کسی می نویسد که جنایت نموده است. در نتیجه ما قصه آدم های خوب را خیلی نمی شنویم و البته که قصه آدم خوب ها خیلی هم دراماتیک نیست. طبیعتا همه قصه ها درباره آن هایی است که ماجرا و درگیری دارند و طبعا جذاب هم هست؛ اما اگر از خود جامعه سوال کنید به گمانم تعداد زیادی از آدم ها با روان پاک کنار هم زندگی می نمایند.

آیا می گردد گفت که فیلم، این نگاه غیرجنسیتی را راه حلی برای برخی مسائل مثل ورود زنان به استادیوم می داند؟

موضوع استادیوم رفتن خانم ها، موضوعی دیگر و خیلی واضح است؛ حتی اگر مردان جامعه مثل شخصیت نسیم نباشند، باز هم استادیوم رفتن یا نرفتن، حق طبیعی هر آدمی است و من هیچ وقت نفهمیدم که چرا از آنها گرفته شده است، مثل سینما رفتن یا دوچرخه سوارشدن که واقعا متوجه نشدم اصلا دعوا سر چیست! مگر می گردد وقتی در مکان هایی مثل سینما و پارک، مرد و زن کنار هم می نشینند اما در استادیوم نتوانند؟ مگر در استادیوم قرار است چه اتفاق دیگری بیفتد؟ حالا اگر مردانی هم بد هستند، باید آن مردان را بگیرند و از استادیوم بیرون نمایند، نه اینکه اجازه ندهند زن ها بیایند.

آخر چطور می گردد معین کرد که چه مردانی آنجا هستند که بیرون شان بنمایند یا نه؟

من هم همین را می گویم! شما که نمی دانید در سالن سینما قرار است چه مردانی باشند، پس چطور بلیت می خرید و داخل می شوید؟

قبول دارید شرایط سینما با استادیوم متفاوت است؟

نه، اصلا قبول ندارم! موضوع این است که ما برای اینکه خودمان را راحت کنیم حقی را از دیگران می گیریم، مثل مادری که می ترسد مبادا فرزندش در تصادف آسیب ببیند، اصلا نگذارد فرزند از خانه بیرون بیاید و بازی کند. خب این اساسا غلط است. او باید کنار فرزندش بایستد، نه اینکه حق بازی را از او بگیرد. استادیوم هم همین است. به علاوه، حالا که با مصیبت و به زور دگنک، بالاخره زنان به استادیوم رفتند، چه شد؟! مگر فاجعه ای رخ داد؟

نباید انتظار داشته باشیم که همه اتفاقات در حد فاجعه بزرگ باشند. شما هم در شخصیت زن فیلم تان نشان می دهید که او بارها و بارها از سوی نگاه ها و درخواست های آلوده مردان، مورد تعرض قرار گرفته و به لحاظ روانی آسیب دیده است. چنین چیزی شاید یک فاجعه ملی و قابل مشاهده به حساب نیاید اما برای تک تک زن ها خیلی مساله مهمی است.

باز هم دلیل نمی گردد که این حق را از آن ها سلب کنیم بلکه او باید در معرض انتخاب قرار بگیرد. عینا مثل این است که بگوییم چون مردانی نگاه ناپاک دارند، زنان اصلا به خیابان نیایند؛ خب اینکه نمی گردد!

بنابراین نباید برخورد تبلیغاتی و جوزده بگردد بلکه باید به زنان دید درستی از چیزی که طالبش هستند و مشکلاتی که ممکن است برایشان ایجاد گردد، بدهیم تا آگاهانه انتخاب نمایند.

نه فقط راجع به زنان که راجع به همه چیز باید همین باشد؛ راجع به بچه ها و مسائل پیش روی شان هم باید به آن ها آگاهی داد؛ حتی راجع به مسائل ساده تر مثل خوردن! مثل اینکه روی مواد غذایی میزان چربی، قند و کربوهیدراتش را می زنند و شما با آگاهی این را می خورید! همه آگاهیم که خیابان های این شهر به شدت برای موبایل ناامن است و هرلحظه ممکن است موبایل تان را بزنند، آیا باید حرف زدن با موبایل را در خیابان قدغن کنیم؟ نه! وقتی قبلا به شما آگاهی داده شده و پیشاپیش منافع و خطراتش معین است، دلیلی ندارد منع یا قدغن کنیم.

در پیش قصه شخصیت های اصلی فیلم تان به برخی وقایعی تلویحا اشاره می کنید که برای مخاطب معنی دارند؛ مثل کشته شدن والدین شخصیت زن داستان در حادثه هدف قراردریافت ایرباس C130 توسط ناو آمریکایی یا دوستان نسیم آبادانی که در جایی به خون شان قسم می خورد؛ این پیش قصه ها قرار است آدرس دنیا خاصی را در فیلم تان بدهند؟

نظام تبلیغاتی فکر می نماید آدم های معتقد باید درشت درشت کارهای خوب نمایند و حرف بزنند. در صورتی که ما اعتقاداتی زیبا و لطیف داریم که لزوما فریادشان نمی زنیم. هیچ آدم نمازخوانی گوشه سر میدان نمی ایستد فریاد بزند آهای! می دانید من نماز می خوانم؟! شما حتما به این تصویر زیبا برخورده اید که در خیابان، بین دو ماشین یک راننده تاکسی زیراندازی کوچک انداخته و دارد نماز می خواند اما آن را فریاد نمی کشد. برای همین تصویر دلنشین تری به ما می دهد و در مقابل می بینید اختلاس ها و دزدی ها توسط کسانی است که این چیزها را بیشتر فریاد زده اند. در فیلم هم همینطور است؛ و آدم هایش، از همین مردمی اند که از اتفاقات همگانی، آن ها هم متضرر شده اند ولی فریاد نمی زنند و بابتش طلبِ اضافه ای نمی نمایند.

بله؛ این زن تنهاست؛ پدر و مادرش را در حمله به ایرباس از دست داده (می گوید: پدر و مادرم پرواز کردن جنوب، پروازشون تو آب نشست، رفتن برای همواره) و همسرش هم مصداق فرار مغزها بوده است (می گوید: شاگرد اول دانشگاه مون شد، رفت که ما رو هم ببره، یادش رفت). هیچ کشوری حق ندارد هواپیمای مسافربری را هدف قرار دهد. نتیجه چنین تعرضی قربانی شدن آدم هایی است که اصلا دعوایی با کسی نداشتند و داشتند زندگی شان را می کردند و از طرفی هیچ کشوری حق ندارد آنقدر بی عرضگی کند تا مغزهایش بگریزند! بله؛ من به این چیزها اشاره می کنم بی آنکه فریادشان بزنم چون اعتقاد خودم است.

انتقاد نرم دیگری هم در فیلم تان به جنسی از سینما در کشور مطرح می کنید؛ این نقد از کجا سرچشمه می گیرد؟

البته سینما نیست، سریال است.

پس بهتر است از نقد به فیلمسازی حرف بزنیم یا شاید هم شما به تلویزیون نقد دارید.

نه، نقد من به نگاه تبلیغاتی به مسائل است که فرقی نمی نماید سینما باشد یا تلویزیون. وقتی اعتقادات را فریاد می زنیم بی شنیدنِ فریادهای مقابل، نتیجه همین کارهایی می گردد که بودجه های کلان دارند ولی هیچ چیز از آن باقی نمی ماند؛ نه فیلمی در تاریخ و نه پولی در گیشه.

سینمای مطلوب شما در فیلم، سینمای قهرمان پروری است که به زندگی مردم نزدیک است...

نه من در فیلمم چنین چیزی نگفتم. من همه گونه های سینما را دوست دارم و همه فیلم های خوب دنیا را از هر گونه ای باشد، نگاه می کنم و از آن لذت می برم. اصلا اینطور نیست که بگویم اینگونه بهتر است و لاغیر.

اما شخصیت نسیم که بازیگر است، در جایی به کارگردان آن سریال اعتراض نزدیک به این مضمون می نماید که چرا شخصیت ها به آدم های واقعی نزدیک نیستند...

درستش این است: کارگردان به او می گوید چرا دیالوگ ها را شبیه آدم های عادی و بقال سر کوچه می خواند و نسیم پاسخ می دهد اتفاقا بقال و کسی که پایش روی زمین است، وقتی از زندگی اش بگذرد، ارزش تقلید دارد وگرنه از کسی که از اول آسمان را به نامش زده اند که نمی گردد تقلید کرد، یا جای دیگری کارگردان می گوید نگاه عرفانی ضروری است و او جواب می دهد که پس مبارزه برای مردمش و دریافت حقش چه می گردد؟

پس برداشت من اشتباه نبود. شما دارید به نفع سینمایی که قهرمان پرور است و قهرمانانش هم آدم های زمینی و معمولی هستند سینمایی را نقد می کنید که عرفان زده است و آدم هایش دور از زمین اند.

این درست است اما به این معنا نیست که فیلم یک گونه را بر گونه دیگر ترجیح می دهد یا برای حذف سینمای عرفان زده، سینمای قهرمان پرور را پیشنهاد می دهد. صرفا به این معناست که آن شخصیت فیلم در برابر آنچه به او گفته می گردد، می ایستد و می گوید این حرف ها معنی ندارد. باید بگوید سیاهی کیستی؟ و نسیم می پرسد چرا این آدم ها همواره در سیاهی هستند؟ این کاراکتر با این شکل از فیلمسازی مشکل دارد و به نظرش احمقانه است. من اصلا نگفتم چه سینمایی می خواهم بلکه فکر می کنم هر چیزی که درش تبلیغات به شکل فرمایشی عنوان گردد، چیز مسخره و مضحکی خواهد بود.

سینمای آقای صدرعاملی از همان جنسی است که نسیم می پسندد؟

بیش از آنکه بحث سینمای آقای صدرعاملی که من هم خیلی دوستش دارم، مطرح باشد، این مساله برایم مطرح بود که آن نقش را کارگردانی بازی کند که پیشینه انتخاب بازیگران ناشناخته را داشته باشد؛ مثل خود آقای صدرعاملی یا آقای میرکریمی. کسانی که ریسک نموده اند تا بروند سراغ گزینه درست و نه لزوما معروف؛ برای همین از ایشان درخواست کردم بیایند.

با توجه به اشتیاقی که در نسیم برای بازی در فیلم وجود دارد، آیا این شخصیت، تئاتر را پله رسیدن به سینما می داند؟

بحث پله نیست. نسیم آدمی است که در شهری دیگر بازیگری می نماید و حالا به سریالی معرفی شده و این برای خودش خیلی اتفاق مهمی است. موضوع به همین سادگی است، نه اینکه شما آنقدر بزرگش می کنید!

یعنی قبول ندارید که نسیم چنین شخصیتی است؟

نه، قبول ندارم. باید نشانه هایش را در فیلم بگویید!

یک نمونه اش همان سکانسی است که آقای صدرعاملی به پشت صحنه تئاتر نسیم می آید و به او پیشنهاد بازی می دهد و نسیم شدیداً ذوق زده می گردد. قبل از آن هم از اینکه از همان سریال به نظر خودش بد کنار گذاشته می گردد، به شدت آزرده خاطر می گردد.

اینکه می گویید اگر برای هر بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون اتفاق بیفتد، خرسند می گردد. به هر بازیگری بگویید آقای فرمان آرا می خواهد در فیلمش بازی کنید، خرسند می گردد؛ اما معنی اش این نیست که او تئاتر را پله سینما می بیند. بله؛ نسیم مثل هر بازیگر دیگری از این پیشنهاد خرسند می گردد اما معنی اش این نیست که یکی را پله دیگری می بیند؛ بنابراین اشتیاق در این بازیگر به دلیل ارتقای موقعیت شغلی اش وجود دارد و این ربطی به مقایسه سینما و تئاتر ندارد.

منبع:صبح نو