ویراژ جوانان روی بناهای تاریخی - مجله ایرکا

تفکر و سبک زندگی ما در جهانی قبل از مدرنیته منجمد شده است. ابزار مدرن وارد کشور ما می شوند و ما بدون این که فرهنگ استفاده از آنها را بلد باشیم و آنها را با سبک زندگی، جغرافیا و پیشینه تاریخی خودمان همگون و همساز کنیم از آنها استفاده می کنیم و معمولا به جای سود، هم خودمان ضرر می کنیم، هم طبیعت و محیط زیست را تخریب می کنیم و نه چیزی برای آیندگان می گذاریم.

راستش را بخواهید همه اینها تقصیر ما نیست. باید به ما یاد می دادند که ندادند و به قول اهل فن و آنها که سواد دارند و جهان دیده اند ما در پیچ عبور از سنت به مدرنیته، فرمان زیستن را درست نپیچانده ایم و در راستا سقوط به دره ایم و در بعضی جاها هم خورده ایم به گاردریل و فرصت این را پیدا کرده ایم کمی فکر کنیم و ببینیم چه باید بکنیم در این برزخ که گیر افتاده ایم.

اگر در برزخ و چه باید کرد و چه نباید کردها گیر نیفتاده بودیم که پارکورکارهای غیور و نترس نمی رفتند در تخت جمشید و سی و سه پل هنر خود را به نمایش بگذارند یا دوچرخه سواران سر از گنبد سعدالسلطنه قزوین درنمی آوردند.

حالا خوب شد شبکه های اجتماعی هستند و تصاویر آنها منتشر می شود (البته انتشارش به خاطر دلسوزی برای اماکن تاریخی نبوده، بلکه می خواستند لایک و فالوئر زیاد کنند که تصاویرشان رسید به دست همان هایی که دلشان برای ایران و میراث گرانبهایش می سوزد) و همین تصاویر به رسانه ها گوشزد می کند که باید فکری به حال آسیب هایی که به بناهای تاریخی وارد می شود، کرد وگرنه در آینده نزدیک آنها نیز مانند محیط زیست آن قدر نابود می شوند که دیگر جای امیدی به بهبود نخواهدبود. به خصوص الان که روش های آسیب زدن به بناهای تاریخی از شکل سنتی و نوشتن نام و نقاشی کردن، تغییر شکل داده و به پارکورسواری و دوچرخه سواری رسیده است.

ارزش بناهای تاریخی مشخص نیست

دکتر ناصر رضایی، کارشناس حوزه میراث فرهنگی درباره این تغییر روش می گوید: ما مجبور به استفاده از ابزار مدرن هستیم؛ چون برای زندگی لازمند.

هم کارها را راحت و آسان می کنند و هم هیجان آورند و نمی گذارند ما دچار ملال شویم. اما همان نکته قدیمی که این ابزار وارداتی هستند و ما بدون فراگیری آموزش های لازم از آنها استفاده می کنیم. آموزش هم از طریق مدارس و دانشگاه هاست و هم از طریق افراد کاربلد و رسانه ها.

متاسفانه در مدارس و حتی دانشگاه ها به بچه ها و جوانان آموزش نمی دهند که از ابزار نوین چگونه استفاده کنند که نه به خودشان آسیب بزند نه به دیگران و نه به محیط زیست و بناهای تاریخی. آموزش نیست که یک نوجوان یا جوان به جای دوچرخه سواری در پیست یا در مکان های طراحی و ساخته شده روی گنبد می رود و توانایی و مهارت خود را به رخ می کشد. او اگر بداند حتی اگر یک آجر آن گنبد لق شود و بیفتد چقدر به آن بنا لطمه وارد می شود، این کار را نمی کند.

متاسفانه در کشور ما علاوه بر این که آموزش وجود ندارد، قیمت ابنیه تاریخی برای مردم مشخص نیست. مسلما اگر مردم بدانند همان گنبد و بنا چقدر ارزش ریالی دارد و با استفاده درست و جذب جهانگرد چقدر می توان از آن پول درآورد و کارآفرینی کرد، دوچرخه اش را سر گنبد نمی برد.

سرمایه اجتماعی کم آورده

این کارشناس می گوید: من روان شناس یا جامعه شناس نیستم که این موضوع را از این زوایا بررسی کنم اما به نگاهی گسترده و بررسی سطح سرمایه اجتماعی در کشورمان، به این نتیجه می رسیم که مردم آنقدر در لایه های اولیه زیستی که خوراک و پوشاک و مسکن است گیر افتاده اند که دیگر مجال یا حوصله ای برای پرداختن به این موضوع که میراث فرهنگی ارزشمند است و باید حفظ شود، ندارند.

واقعیت این است نوجوان یا جوان جایی برای تخلیه انرژی ندارد، حالا پارکور آمده و او دوست دارد از هیجان آن استفاده کند و مهارت خود را به نمایش بگذارد پس می رود تخت جمشید و از در و دیوار آن بالا می رود و می پرد بدون این که حتی تصور کند این رفتار او چقدر به این آثار لطمه می زند و نابودی آنها را سریع تر می کند.

سوال اساسی اینجاست مگر این اماکن مسؤول و نگهبان ندارد که گروهی این مجال را می یابند از آنها سوء استفاده کنند. حتی اگر مسؤولی بخواهد مثلا از پارکورکار یا دوچرخه سوار برای تبلیغ ابنیه تاریخی یا مکان های جهانگردی استفاده کند، می تواند با آنها وارد مذاکره شده و از آنها بخواهد برای آن مکان تبلیغ کنند، مثلا عکس آن مکان را روی کوله خود چاپ کنند یا درباره اش روی دوچرخه خود بنویسند.

مسلما اگر جوانان ارزش این مکان ها را بدانند، رفتاری نخواهندکرد که به آن آسیب بزنند. همه مسائل دست به دست هم می دهد و اتفاقات این چنینی را رقم می زند. خانواده، مکان های آموزشی(مدرسه و دانشگاه) و جامعه باید مثل یک پازل کنار هم قرار گیرند و سواد اجتماعی را افزایش دهند که متاسفانه این پازل آن قدر آشفته است که نمی توان امیدی به آن داشت.

حفظ میراث فرهنگی دغدغه نیست

دکتر رضایی می گوید: من از مردم انتقاد نمی کنم، مردم ما همیشه نشان داده اند پای کارند. همین مردم انقلاب کردند و پای آرمان های خود ایستادند، در زمان جنگ هشت سال از کشور خود دفاع کردند.

الان هم از میراث و طبیعت خود محافظت خواهندکرد اگر آموزش ببینند و به آنها آگاهی داده شود. ما هر چه می کشیم از ناآگاهی است.

کشور ما بسیار غنی است هم طبیعتش هم میراث ملموس و غیرملموسش. همه اینها ثروت است هرچند ما بلد نیستیم از این ثروت نگهداری کنیم و از آن سود ببریم. جنگل های هیرکانی در جهان کم نظیر است.

اگر بلد بودیم از این جنگل ها درست استفاده کنیم، به ثروت زیادی دست پیدا می کردیم اما این جنگل ها هرچند ثبت جهانی شده اما در آستانه نابودی است و دولت روی آنها دست گذاشته نه خودش کارش را درست انجام می دهد و نه به مردم می گوید برای حفظ آنها چه کنند.کویر لوت در حال نابودی است و کسی به فکر آن نیست.

یکی از کویرهای بی نظیر جهان است. آفرودسواران پایشان به این کویر باز شده و دارند آن را نابود می کنند، همان گونه که کویر مصر را نابود می کنند.

آنها آموزش ندیده اند که اگر پول داری و ماشین گران می خری که می توانی در همه جا برانی، قرار نیست به کوه و دشت و کویر بزنی و اکوسیستم آنجا را خراب کنی.

باید به مردم آموزش داد و حفظ ایران را به دغدغه آنها تبدیل کرد. بعد قوانینی وضع کرد که با حمایت از این آموزش ها، آن را به سبک زندگی مردم وارد کند. هر گوشه از این خاک، ثروت ملی است اما ما نمی دانیم از این ثروت چگونه محافظت کنیم و از آن پول دربیاوریم.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه خبرنگاران