راهنمای پرورش عقرب سیاه و چگونگی دریافت زهر آن - مجله ایرکا

از وبسایت ویکی پدیا دیدن نمایید.

زهر عقرب از قیمت بالایی برخوردار است و افراد زیادی در جهان خواستار آن هستند. مهمترین دلیل برای توجیه خطرات پرورش این جانور را هم می توان همین موضوع قلمداد کرد. به دلیل آن که عقرب ها موجودات چندان بزرگی نیستند، برای نگهداری آنها احتیاج به مکان گسترده ای نخواهد بود. گذشته از آن تعداد افرادی که در حال حاضر به پرورش عقرب سیاه در ایران مشغول هستند چندان پرشمار نیست. بنابراین برخلاف پرورش سایر جانوران، تجارت مربوط به پرورش عقرب هنوز فاصله زیادی تا اشباع شدن کامل در کشور ما دارد.

جالب است بدانید که کشور ایران یکی از معدود کشورهای خاورمیانه به شمار می رود که در آن سم ضد عقرب فراوری می شود. بنابراین کسانی که به پرورش عقرب سیاه مشغول هستند با مشکل چندانی در زمینه فروش زهر عقرب روبرو نخواهند بود.

آشنایی با گونه های مختلف عقرب در پرورش عقرب سیاه

پرورش عقرب سیاه به دلیل پراکندگی قابل توجه این گونه از عقرب در سراسر ایران است که مورد توجه پرورش دهنده گان آن واقع شده است. این گونه از عقرب که با نام علمی آندرکتونوس کراسیکودا شناخته می شود، علاوه بر رنگ سیاه در قالب رنگ قهوه ای نیز در ایران وجود دارد. عقرب سیاه یکی از درشت جثه ترین گونه های عقرب سمی در ایران به شمار می رود. اگرچه این گونه از عقرب در استان خوزستان بیشتر از سایر استانهای ایران مشاهده شده است، اما در مناطق دیگر کشور ما نیز یافت می شود.

البته به غیر از عقرب سیاه دو گونه دیگر از عقرب به نام های همیسکورپیوس لپتروس و کمپسوبوتوس ماتهیزنی نیز در ایران وجود دارد. عقرب همیسکورپیوس لپتروس در استان خوزستان با نام گادیم شناخته می شود و یکی از مرگ بارترین گونه های عقرب کشف شده در ایران به شمار می رود. عقرب لیپتروس از جثه کوچک تری نسبت به عقرب سیاه برخوردار است و با رنگ زرد بدن خود شناخته می شود. این عقرب از خصلتی تهاجمی برخوردار بوده و نسبت به عقرب سیاه بسیار خطرناک تر است.

عقرب کمپسوبوتوس ماتهیزنی نیز مانند همتای خود از رنگ زرد بهره می برد و تقریبا از همان جثه و قامت برخوردار است. هر چند که این عقرب از بدن لاغرتر و باریک تری نسبت به لیپتروس بهره می برد. البته علاوه بر نمونه های اشاره شده گونه های دیگری از عقرب نیز در ایران وجود دارد که بسیاری از آنها سمی نیستند. با این توضیحات بهتر است به ریزه کاری های پرورش عقرب سیاه بپردازیم.

محل نگهداری عقرب در پرورش عقرب سیاه

محل نگهداری عقرب ها باید در بخش سقف کاملا سر بسته باشد و در بخش کف نیز با شن پوشیده شود. به منظور جریان یافتن منظم هوا در محل نگهداری عقرب ها باید مکان مورد نظر به تهویه هوا نیز مجهز شود. اگر برای مدت کوتاهی ایراداتی در تهویه هوای محل پرورش عقرب سیاه به وجود آمد مشکل عدیده ای برای این جانور به وجود نمی آید. چرا که عقرب ها قادرند برای مدت طولانی بدون اکسیژن به زندگی خود ادامه دهند. البته باید سعی کرد مشکل تهویه هوای محل پرورش عقرب سیاه در طولانی مدت وجود نداشته باشد و خیلی زود برطرف شود.

بیشتر فعل و انفعال عقرب ها نظیر غذا خوردن در محیط های تاریک و هنگام فرا رسیدن شب صورت می گیرد. بنابراین اگر محل مورد نظر شما برای پرورش عقرب سیاه از نور کافی برخوردار نباشد نباید خود را نگران کنید.

البته محل پرورش عقرب سیاه باید به طور کامل درزگیری شده باشد. چرا که در غیر این صورت این جانوران از محل نگهداری خود گریخته و ممکن است برای دیگران مشکل آفرین شوند. از همین رو حتی برای سوراخ های هواکش و نورگیر محل نگهداری آنها نیز باید از پوشش ایمنی استفاده کرد.

دمای محیط پرورش عقرب سیاه باید بین 21 درجه تا 32 درجه سانتیگراد تنظیم شود. البته بالا رفتن دما تا 37 درجه سانتیگراد نیز مشکل خاصی برای این جانور ایجاد نمی کند. اما باید سعی کنید تا دمای محیط پایین تر از حد معمول نیاید. از همین رو مناطق گرمسیر برای پرورش عقرب سیاه مناسب تر به نظر می رسد.

به دلیل رعایت موارد ایمنی، محل پرورش عقرب سیاه باید دور از مناطق مسکونی یا شهری باشد. همچنین به دلیل آن که هنگام وقوع زلزله فعالیت عقرب ها و تحریک پذیری آنها افزایش می یابد، محل پرورش عقرب سیاه باید فاصله قابل توجهی از مناطق زلزله خیز و گسل های فعال زیرزمینی داشته باشد.

برای غذا دادن به عقرب ها نیز می توانید از انواع و اقسام حشرات مختلف بهره ببرید. علاوه بر آن موجودات کوچکی نظیر مارمولک یا مارهای ریز جثه هم می توانند غذای مناسبی برای عقرب ها باشند. عمل تغذیه عقرب ها معمولا به صورت هفتگی انجام می گیرد.

چگونگی فراوری مثل عقرب ها

نوزادان عقرب به صورت زنده به جهان می آیند و خبری از تخم گذاری برای فراوری مثل نخواهد بود. فصل فراوری مثل عقرب ها معمولا گرم ترین فصل سال است. در واقع آنها از نیمه های فصل تابستان تا اواسط فصل پاییز که هوا به طور کامل سرد نشده است اقدام به جفت گیری و فراوری مثل می کنند. به طور کل مدت باروری عقرب ها معمولا بین دو تا چهار ماه به طول خواهد انجامید. زمان تولد نوزادان عقرب پس از هر جفت گیری نیز حداکثر ده روز خواهد بود. البته این رقم گاه به یک روز و حتی چند ساعت نیز کاهش می یابد.

تعداد بچه عقرب های متولد شده در هر نوبت فراوری مثل گاه به 90 عدد می رسد. البته اگر به پرورش عقرب سیاه پرداختید و هر کدام از عقرب هایتان کمتر از 10 بچه به جهان آوردند، نباید به آنها خرده بگیرید. چرا که تعداد بچه عقرب های به جهان آمده در هر نوبت می تواند حتی به اندازه انگشتان یک دست نیز کاهش یابد.

در بعضی از گونه های عقرب نوزادان از سر مادر خارج می شوند و در گونه های دیگر نیز این عمل در نواحی دم صورت می گیرد. در هر دو صورت هم بچه عقرب ها تا زمان رشد لازم در سطح پشتی بدن عقرب مادر جاخوش می کنند. این فرایند معمولا تا زمانی به طول می انجامد که بچه عقرب ها نخستین پوست اندازی خود را تجربه نموده و برای ورود به مرحله بعدی زندگی خود آماده شوند.

روش نخست استخراج زهر در پرورش عقرب سیاه

همان گونه که به آن اشاره شد پرورش عقرب سیاه تنها به دلیل زهر گران بهای آن است که انجام می گیرد. یکی از روش های مرسوم برای خارج کردن زهر عقرب از بدن آن استفاده از شوک الکتریکی است. در این روش به یاری دستگاه های خاص نوعی شوک الکتریکی به عقرب وارد می کنند تا غدد سمی بدن آن را تحریک کنند. پس از انجام این کار زهر عقرب از آخرین بند دم آن و نیشی که روی دم وجود دارد قابل استخراج خواهد بود. در این روش میزان زهر استخراج شده از دم عقرب رقمی مابین یک صدم میلی گرم تا دو میلی گرم براورد می شود.

پس از استخراج زهر عقرب باید تدابیر لازم برای نگهداری آن به صورت کاملا سریع اتخاذ شود. چرا که زهر عقرب به شکل مایع حداکثر تا نیم ساعت ماندگار است و پس از آن به طور کامل فاسد و بی خاصیت می شود. از همین رو معمولا زهر عقرب را به صورت خشک نگهداری می کنند تا از ماندگاری بیشتری برخوردار شود.

میزان مقاومت زهر عقرب در حالت خشک شده هم حدود دو سال است. در این حالت حتی تا دمای چهار درجه سانتیگراد نیز می توان زهر عقرب را سالم نگه داشت. این در حالی است که برای سالم نگه داشتن زهر مایع عقرب به مدت طولانی دمای محیط باید حدود هشتاد درجه سانتیگراد زیر صفر باشد. در این میان دمای محیطی که در آن اقدام به استخراج زهر می شود نیز نباید کمتر از چهار درجه سانتیگراد باشد. چرا که در غیر این صورت فرایند فاسد شدن زهر سرعت بیشتری به خود می گیرد.

روش دوم استخراج زهر

دیگر روش مرسوم برای استخراج زهر عقرب بریدن غده فراوری زهر این جانور است. به منظور انجام این کار آخرین بند دم عقرب که به نیش آن متصل است بریده می شود و پس از شستشوی کامل در محفظه های مخصوص برای خشک شدن قرار می گیرد.

پس از سپری شدن حدود یک ماه این جسم خشک شده به طور کامل له و پودر شده و با آب بدون ناخالصی (آب مقطر) مخلوط می شود. البته این خاتمه کار نیست. چرا که پس از آن باید محلول به دست آمده را در دستگاه های مخصوص دیگر قرار داد تا زهر خالص به طور کامل از آن جدا شود.

از میان دو روش مذکور روش استخراج زهر به وسیله وارد کردن شوک الکتریکی به عقرب روش کامل تری محسوب می شود. چرا که در این روش زهر خالص تری به دست می آید.

با توجه به این موضوع که از هر عقرب میزان ناچیزی زهر به دست می آید، برای کسب درآمد به وسیله پرورش عقرب سیاه باید از تعداد زیادی عقرب نگهداری کرد. به طور متوسط از هر پنجاه هزار عقرب بالغ که پس از حدود 18 ماه به سن دریافت زهر می رسند، حدود 8.3 گرم زهر عقرب در حالت خشک شده به دست می آید. با توجه به این که میانگین قیمت جهانی زهر عقرب در حال حاضر رقمی در حدود 80 میلیون تومان است، شما با نگهداری از پنجاه هزار عقرب و استخراج موفقیت آمیز زهر آنها می توانید بیش از 600 میلیون تومان درآمد کسب کنید. البته در این میان نباید هزینه های مربوط به نگهداری عقرب ها و استخراج زهر آنها را نادیده گرفت.

زهر عقرب ها معمولا در مصارف پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد و مهم ترین کاربرد آن در فراوری داروهای مختلف است. البته از سم عقرب برای فراوری پادزهر عقرب نیز استفاده می شود که آن هم خود یک دارو به شمار می رود.

سایر نکات مربوط به پرورش عقرب سیاه

برای راه اندازی یک مرکز پرورش عقرب در ایران که از طرفیتی معادل 50 هزار عقرب برخوردار باشد شما ابتدا به یک قطعه زمین با حداقل مساحت 300 کیلومتر مربع احتیاج خواهید داشت. پس از آن باید محلی که برای پرورش عقرب در نظر گرفته اید و اقداماتی که در این زمینه انجام داده اید، توسط کارشناسان مربوط به سازمان محیط زیست، بهداشت و کشاورزی مورد بازرسی قرار گیرد.

پس از آن اگر تمام موارد اصولی را رعایت نموده باشید می توانید با اخذ مجوز مربوط به پرورش عقرب کار خود را آغاز نمایید. در ابتدای کار بهتر است فرایند پرورش این جانور را با تعداد کمتری عقرب آغاز کنید. چرا که برای پرورش دادن حدود 1000 عقرب باید سرمایه ای در حدود 10 میلیون تومان در اختیار داشته باشید. بنابراین بهتر است در ابتدای کار از انجام ریسک های بی مورد بپرهیزید.

البته نرخ بازدهی پرورش عقرب معمولا بالا است و این کار تنها در حدود 20 درصد هدر رفتگی دارد. در مجموع اگر در این کار صبوری کنید می توانید در مدت زمانی حدود یک تا یک و نیم سال امیدوار به بازگشت سرمایه خود باشید و پس از آن هم روی کسب سود متمرکز شوید.

مسلما اگر قصد پرورش عقرب برای بار نخست را دارید، در دور ابتدایی باید تعداد عقرب های مورد احتیاج را خریداری نمایید. خریداری عقرب معمولا از ابتدای فصل پاییز تا اواسط فصل بهار صورت می گیرد.

پس از خریدن عقرب ها باید ابتدا آنها را تمیز کنید تا محل پرورش خود را آلوده نکنند. به منظور انجام این کار باید عقرب ها را به صورت گروه گروه در محفظه یا لگنی که با آب ولرم پر شده است ریخته و خوب آنها را به هم بزنید تا آلودگی ها از بدنشان پاک شود. دمای آب نباید از 21 درجه سانتیگراد کمتر باشد و به بیش از 30 درجه سانتیگراد برسد. پس از شستشوی عقرب ها باید آنها را در محفظه ای خشک مانند یک لگن خالی ریخته تا بدنشان کاملا خشک شود. پس از انجام این کار می توانید این جانوران را به محل پرورش عقرب وارد کنید.

به طور کل عقرب ها موجودات مقاومی هستند و به راحتی نمی میرند. بر این اساس کم بودن تعداد تلفات آنها از میزان ضرر و زیان شما در نگهداری آنها می کاهد. حال که با بخشی از ملزومات و پیش زمینه های پرورش عقرب آشنا شدید می توانید تصمیم بگیرید که آیا قادر به انجام این کار خواهید بود یا اینکه نمی توانید از پس آن بر بیایید. در خاتمه برای بار دیگر تاکید می کنیم که پرورش عقرب کار بسیار ظریف و دشواری است و بدون دیدن آموزش های لازم نباید آن را انجام داد.