مانور سیاسی ترامپ در آسمان ایران - مجله ایرکا

روزنامه شرق در ادامه نوشت: کوشنر و دیگر مشاوران کاخ سفید در ملاقات با مقامات قطری، مسئله تغییر راستا پرواز های مسافری خود از آسمان ایران به آسمان عربستان سعودی را مطرح کردند؛ امری که پرواز های قطری را به راستای که سال ها از آن استفاده می کردند و سه سال پیش در پی محاصره زمینی، هوایی و دریایی همسایگان این کشور قطع شد، بر می گرداند. این در حالی است که ایران در شرایطی که قطر در تحریم نهاده شد، آسمان خود را روی این کشور نبست تا حسن هم جواری را با این همسایه جنوبی رعایت کند، اما در چنین شرایطی که ترکیبی از فضای سیاسی و فرصت های مالی در میان است، بهترین اقدام از سوی مراجع داخلی چه باید باشد؟

ایران، پیشگام ارائه راه چاره در بحران های منطقه ای

در این زمینه دیدگاه سازمان هواپیمایی کشوری را جویا شدیم. در اطلاعیه ای که از سوی این سازمان در اختیار مان نهاده شد، آمده: کوشش آمریکا برای تحریم های همه جانبه کشور ازجمله زمین گیرکردن صنعت هوایی ایران مطلب جدیدی نیست و تاریخچه ای 40 ساله دارد. این کشور از تمامی امکانات خود و هم پیمانانش خصوصا در منطقه جهت افزایش فشار به صنعت هوایی استفاده نموده و از هرفرصتی برای ضربه زدن به این صنعت استفاده می نماید، اما صنعت هوانوردی کشور با بهره گیری از متخصصان توانمند و استفاده از دانش روز صنعت توانسته تا به امروز در مقابل این فشار ها ایستادگی نموده و فضایی ایمن جهت پرواز های داخلی و بین المللی فراهم کند.

در ادامه به کوشش آمریکا برای نزدیکی عربستان و قطر برای کاهش درآمد ایران از پرواز های عبوری نیز اشاره شده است درخصوص مذاکره دولت ترامپ با مقامات عربستان جهت لغو تحریم های قطر و عبور هواپیما های این کشور از آسمان عربستان گفتنی است ایران در برهه زمانی تحریم قطر توسط کشور های عربی صرفا جهت یاری به این کشور، تثبیت امنیت و جلوگیری از بی ثباتی فضای منطقه اقدام به بازکردن فضای خود جهت عبور پرواز های قطری کرد و از همان روز های آغازین اعمال این تحریم ها علیه صنعت هواپیمایی قطر، نه تن ها متوجه موقتی بودن درآمد های حاصله از این تغییر راستا هواپیما های قطری بوده، بلکه به عنوان کشوری که همواره پیشگام در ارائه راه چاره در بحران های منطقه ای بود، وارد عمل شده و مانند برهه های بسته شدن فضا های عراق و سوریه، اوکراین و پاکستان، باز هم ابتکار عمل به خرج داد.

حمایت ایران از قطر در شرایط تحریم این کشور

این اطلاعیه نگاهی به عملکرد ایران در روابط دیپلماتیک مالی با قطر انداخته و می افزاید : بلافاصله پس از بروز این بحران برای قطری ها، ایران به صورت آشکارا اقدام به حمایت از قطر در ایجاد فضای ترافیک هوایی مستقل و خارج از سلطه بحرین نموده و از پیشگامان تغییر برنامه ناوبری هوایی منطقه در راستای منافع خود و قطری ها شده و سناریو های متعددی که توسط آمریکایی ها با حمایت بعضی کشور های حاشیه جنوبی خلیج طراحی شده بود را ناکام گذاشت.

در بیان راه چاره هم این گونه می نویسد: بدون شک، حتی پس از رفع تحریم بر علیه قطری ها، صنعت هوانوردی کشور ما منافع خود را از عبور شرکت های هواپیمایی منطقه ازجمله شرکت هواپیمایی قطری خواهد داشت و با سرمایه گذاری بیش از پیش در ارائه خدمات ناوبری هوایی، همچنین رقابتی کردن نرخ این خدمات در عرصه بین المللی می توان شاهد رشد پرواز های عبوری از آسمان کشور بود.

شوی سیاسی ترامپ

اما شاید برجسته ترین بخش این اطلاعیه، نیت خوانی این اقدامات از سوی آمریکا باشد: نکته قابل توجهی که نباید از نظر تحلیلگران هوانوردی دور بماند، این است که ترامپ به دنبال کسب آبرو در ایام پایانی دولت خود است، چراکه قطری ها با شکایت در مراجع قضائی و شبه قضائی متعدد به دنبال رفع کردن تحریم های اعمال شده از جانب عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر هستند و در این زمینه موفقیت های قابل توجهی نیز به دست آورده اند.

بنابراین اقدامات ترامپ در مذاکره با عربستان یک شوی سیاسی بیش نبوده و مطلعان حوزه هواپیمایی در عرصه منطقه ای کاملا از این امر مطلع اند و کشور های منطقه علاوه بر بازگشایی آسمان خود روی پرواز های قطری، ناگزیر خواهند بود به تمهیدات ایران و قطر برای طراحی فضای کنترل ترافیک هوایی مستقل برای کشور قطر گردن نهند که این اتفاق به معنای شکست تحریم نمایندگان قطر در عرصه دیپلماسی ناوبری هوایی منطقه و پیروزی قطر و جمهوری اسلامی ایران به عنوان حامی قطر خواهد بود؛ بنابراین دولت ترامپ با انجام این گونه مانور های سیاسی به دنبال جبران آبروی ازدست رفته خود و حل بحران در راستای منافع قطری است.

براساس اطلاعیه روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشوری: ایران به عنوان کشوری که بیش از چهار دهه با مسائل تحریم علیه صنعت هواپیمایی خود دست به گریبان بوده، بار ها در مجامع منطقه ای و بین المللی هواپیمایی خواهان رفع تحریم های اعمال شده علیه قطر بوده و با توجه به ارتباطات خوب و مستحکم فی مابین ایران و قطر و همکاری های بسیار نزدیک دو کشور در زمان های مختلف، خصوصا در برهه زمانی تحریم این کشور توسط کشور های عربی و بی توجهی دوساله آمریکایی ها به منافع هوانوردی این کشور، قطعا کشور قطر درخصوص این پیشنهاد با دقت و ملحوظ کردن سوابق همکاری گذشته ایران و قطر و درنظرگرفتن منافع دو کشور در آینده برخورد خواهد نمود.

با قطر مذاکره می کنیم

سیاوش امیرمکری، مدیرعامل شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران نیز با اشاره به مذاکره آمریکا با عربستان برای بازگشایی آسمان این کشور به روی قطر با هدف دورزدن آسمان ایران، می گوید: هر اقدام هماهنگ شده ای که بتواند منافع و مصالح کشور و شرکت را تأمین کند صورت می گیرد. مذاکرات قطعا بستگی به عوامل و شرایط دارد و تصمیمات متناسب با زمان و به نوعی اقتضائی است. از آنجایی که دو کشور ایران و قطر از دیرباز با صلح و حسن اعتماد به عنوان شرکای مالی با یکدیگر در زمینه های مختلف هوانوردی بین المللی همکاری و هماهنگی داشته و در آینده نیز خواهند داشت، کوشش ها در قالب مذاکرات دوره ای و موردی در این زمینه خواهد بود.

با توجه به موقعیت کشورمان می توان گفت بازگشایی فضای عربستان به روی پرواز های قطر به معنی قطع و عدم عبور تمامی پرواز های هواپیما های قطری از روی آسمان ایران نخواهد بود. شرکت های هواپیمایی به طور طبیعی به دنبال کوتاه ترین و امن ترین راستا برای انجام پرواز های تجاری خود هستند؛ بنابراین ایران به عنوان پلی امن و کوتاه در راستا شرق به غرب و جنوب به شمال و بالعکس در این حوزه نقش فعالی دارد.

از او درباره درآمد پرواز های عبوری ایران و سهم قطر می پرسم. امیرمکری پاسخ می دهد: میزان درآمد ایران از پرواز های عبوری علاوه بر شرایط فعلی که بیماری کووید 19 به هوانوردی جهان تحمیل نموده، بسته به شرایط سیاسی و نظامی کشور های منطقه متفاوت است، اما باید به این نکته توجه داشت که شرکت هواپیمایی قطر سالانه 165 هزار پرواز به بیش از 150 مقصد در جهان دارد که به فضای عربستان ختم نمی گردد.

مدیرعامل شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران با اشاره به مزیت های آسمان ایران می گوید: ایران با قرارگیری در جاده ابریشم هوایی یا همان silk road نقش مهمی در کوتاه شدن راستا های هوایی داشته و شرکت فرودگاه ها با ایجاد بستر های لازم اقدام به ایجاد راستا های موازی و مستقیم و یک طرفه نموده که با افزایش ضریب ایمنی پرواز های عبوری به کاهش طول راستا پرواز ها و زمان آن یعنی flight time یاری شایانی نموده و برای هر بنگاه مالی از جمله خطوط هواپیمایی به عنوان مشتریان بالقوه و بالفعل استفاده نماینده از این زیرساخت ها و راستا های هوایی مقرون به صرفه بوده و خواهد بود و شرکت فرودگا ه ها و ناوبری هوایی ایران به عنوان یکی از مطمئن ترین شرکای تجاری آن ها همواره در کنار خطوط هواپیمای داخلی و خارجی بوده و خواهد بود و به منافع شرکای خود به چشم منافع شرکت به عنوان یک سرمایه بلندمدت مالی نگاه می نمایند.

او تصریح می نماید: همان طور که می دانیم صنعت هوانوردی امروز به صورت شبکه ای درهم پیچیده است که تحت عنوان شبکه یکپارچه ارائه سرویس هوانوردی ایمن می توان از آن یاد کرد و کشور های همسایه و منطقه در افزایش اثربخشی در بعد ایمنی و مالی عظیم ترین بازیگران این عرصه و صحنه خواهند بود نه کشور های فرامنطقه ای و ما یاد گرفته ایم در مواجهه با هر توطئه ای طرح و برنامه خاص خودمان را داشته باشیم تا کمتر آسیب پذیر باشیم و آستانه سیستمی و تاب آوری مجموعه شرکت را افزایش دهیم. با این حال، قطعا هر عناد و دشمنی تبعات و اثراتی دارد و هنر ما و همکاران ما در شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران باید در این باشد که هرچه می توانیم سطح اثر این عناد ها و دشمنی ها و توطئه ها را کاهش دهیم.

فرصت هایی که ایران برای قطر فراهم کرد

امیرمکری به فرصت هایی که ایران در اختیار قطر در شرایط تحریم قرار داد، اشاره نموده و می افزاید: در پی اتفاقات و تنش های سیاسی و نظامی در منطقه برای همه خطوط هواپیمایی کشور های همسایه و منطقه روشن شده که فضای ایمن کشورمان می تواند محل و تکیه گاه امن و مطمئن برای آن ها در عرصه ها و شرایط مختلف باشد و قطعا هواپیمایی قطر نیز از این امر مستثنا نیست.

در زمانی که تمامی کشور های عرب منطقه فضای خود را به روی پرواز های قطر بستند، ایران با یک حرکت فداکارانه در حداقل زمان براساس هماهنگی های اجرا شده در سطوح مختلف توانست به خطوط هواپیمایی قطر به عنوان تنها شریان ارتباط حمل ونقل هوایی آن یاری کند تا ارتباط پروازی و مبادلات هوایی آن کمتر تحت تأثیر این مسدودسازی فضا ها قرار گیرد و قطعا هواپیمایی قطر به این موضوعات مطلع است. سابقه رفتار های جمهوری اسلامی ایران هم نشان داده که همواره با هدف تأمین حداکثری منافع ملی به همسایگان در برابر خطرات عظیم یاری نموده است.

امکان پیگیری حقوقی وجود دارد

او به امکان پیگیری حقوقی این موضوع اشاره نموده و می گوید: آنچه از ظواهر امر تعیین است، شاید در ابتدا بتوان گفت مهم ترین دلیل اینکه آمریکا کوشش دارد که به نوعی فضای کشور عربستان و دیگر کشور ها را برای عبور هواپیما های قطری باز کند، کاهش درآمد های ارزی ایران است که این بعد در سلسله هدف گیری های مالی دولت ترامپ علیه منافع هوانوردی کشور ماست و از آنجایی که بر اساس الزامات و توصیه های ایکائو (سازمان جهانی هواپیمایی) بخشی از درآمد های حاصل از ارائه سرویس های هوانوردی به پرواز های عبوری در هر کشور صرف توسعه، تجهیز و به روزرسانی سیستم ها و سامانه هوانوردی همان کشور می گردد، در صورت دستیابی به هدف فوق به عدم توسعه متوازن این زیرساخت ها و راستا های هوایی خواهد انجامید که این به معنای ایجاد اخلال در توسعه زیرساخت ها و هماهنگ سازی منطقه ای است که باید از بعد حقوقی مورد توجه مبادی ذی ربط قرار گیرد تا در صورت لزوم اقدامات متناسب حقوقی صورت پذیرد.