زلزله بیخ گوش مرکز - مجله ایرکا

شاهین فتحی با اشاره به این مخاطرات برای مرکز مطرح کرد: مخاطرات شناخته شده برای شهر تهران به حدی است که باید خواب را برای مسئولان در این حوزه حرام کند.

مدت کمی نیست که گفتمان مخاطرات طبیعی در کشور و به ویژه موضوع زلزله در تهران یکی از حساس ترین و حتی امنیتی ترین مباحث مورد آنالیز در کشور است.

کارشناسان نیز هر بار نسبت به آن هشدار های متعددی می دهند، اما به نظر نمی رسد که حساسیت لازم در قبال آن وجود داشته باشد.

روز گذشته، سید مجتبی حسینی در وبینار تخصصی اهم اقدامات کاهش خطر در شهر تهران، با اشاره به زلزله ها در ایران مطرح کرد: آنالیز زلزله ها از سال 1900 تا 2016 نشان می دهد کشور ما هم از نظر تعداد زلزله ها و هم از نظر کشته ها و زخمی ها رتبه بالایی دارد.

به طوری که در بحث تعداد زلزله ها در رنکینگ سوم هستیم و در تعداد کشته ها نیز در رنکینگ ششم قرار داریم که این نشان می دهد هم در نقشه خطر هستیم و هم آسیب پذیریم و زلزله باعث خسارات اقتصادی شدید و از دست دادن هم وطنان عزیزمان شده است.

او به بیان بعضی از منطقه ها متأثر از زلزله در تهران پرداخت و گفت: در تهران منطقه ها مختلفی در سال های قبل تحت اثر زلزله بودند و خسارات داشتند.

ری در سال های پیش از میلاد و در سال های 743، 855، 864 و 958 لرزش های شدیدی داشته که 7.7 ریشتر هم برای آن ثبت شده است.

در دماوند هم چنین لرزه هایی ثبت شده است؛ دماوند در سال 1665 با شدت 6.5 ریشتر، در سال 1815 با شدت 6.5 ریشتر و در سال 1830 نیز با شدت 7.1 ریشتر لرزیده است.

در سال های 2017 و 2020 هم ما شاهد زلزله های دماوند و ملارد بودیم که این دو زلزله در تهران احساس شد، اما خرابی آن چنانی نداشت. این می تواند به عنوان یک زنگ خطر باشد و هرکدام از این زلزله ها می توانست شهر را با بحران روبه رو کند.

زلزله یک بار رخ می دهد، اما مسئله مورد بحث در تهران، تنها نه زمین لرزه بلکه حوادثی است که پیرو این مخاطره می تواند در شهر رخ دهد؛ از تخریب ساختمان های فرسوده، تأسیسات، قطعی آب و برق و گاز تا احتمال انفجار و آتش سوزی.

به همین علت هم مدیریت بحران در تهران کار ساده ای نخواهد بود؛ نمی دانیم زلزله تهران قرار است چه روزی یا چه ساعتی رخ دهد، نباید فکر کنیم اگر زلزله در روز رخ دهد، حتما تلفات آن کمتر خواهد شد.

عامل اصلی تلفات در زلزله، ساختمان ها هستند و این زلزله نیست که باعث مرگ انسان ها می گردد، بلکه باید ساختمان ها ایمن سازی می شدند تا در برابر زلزله دوام بیاورند.

در خصوص سامانه هشدار سریع زلزله در تهران ما 26 ایستگاه فعال داریم و بحث عملیاتی و اجرائی آن پیش رفته است. ابتدا چهار نقطه با همکاری جایکا، عملیاتی شد و پس از آن 22 ایستگاه دیگر اضافه کردیم که در مجموع 26 ایستگاه فعال داریم.

این ایستگاه ها در اطراف تهران بوده و دارای برق شهری، خورشیدی و باطری هستند. هم با مودم و سیم کارت و هم به وسیله امواج رادیویی امکان برقراری ارتباط با آن ها وجود دارد.

حسینی درباره اینکه آیا نمی توان اطلاعات این سامانه ها را به طور علنی و برای عموم بیان کرد، گفت: این سامانه ها تنها چند ثانیه زودتر زلزله را اعلام می نمایند.

در هیچ جای دنیا امکان پیش بینی زودتر زلزله یا جلوگیری از آن وجود ندارد، اما برای اعلام هشدار عمومی احتیاج به فرهنگ سازی وجود دارد و البته این احتیاج هم هست که سامانه بدون باگ باشد. ب

رای شهری مانند تهران بحث کدنویسی و به روزرسانی نرم افزاری در حال اجرا است و امیدوارم در سال آینده بتوانیم هشدار برای ارگان ها و دستگاه ها را داشته باشیم و چند سال بعد هم اگر همه چیز مناسب بود، اعلام هشدار عمومی انجام خواهد شد.

با این حال، باید توجه داشت که نباید این هشدار منجر به رفتار شدیدی از سوی افراد گردد که خود این رفتار ممکن است منجر به بحران گردد.

او درباره راهبرد ها برای کاهش خطرپذیری لرزه ای ساختمان های شهر تهران نیز گفت: ما وضع تهران را می دانیم. نتیجه مطالعات نیز نشان داد که حدود 20 سال زمان می برد که بتوانیم برای شهری مانند تهران هزینه کنیم تا شرایط آن پایدار گردد.

در این مطالعات، پنج سال اول ساختمان های اصلی مانند بیمارستان ها و امدادی و انتظامی در اولویت قرار می گیرند. البته اجرای آن هزینه های زیادی می طلبد که بخشی را ارگان های دولتی باید بپردازند و برای منازل هم به وسیله وام، تسهیلات و ... باید فعالیت کرد.

به گفته او، در تهران هم مانند آنچه در زلزله جنوب کشور رخ داد، قابل پیش بینی است. خطر ریزش کوه ها در زلزله تهران احتمال دارد، اما ما در بعضی منطقه ها مخصوصا شمال تهران ریزش سنگ و زمین لغزش را خواهیم داشت.

آمادگی 20 درصدی تهران در مقابل زلزله

این ها در حالی است که متخصصان مقدار آمادگی مرکز در مقابل زلزله را چندان قابل اعتنا نمی دانند. رضا کرمی محمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی و متخصص زلزله، در این باره می گوید: در این سال ها اتفاقات مثبت و خوبی در حوزه مدیریت بحران اتفاق افتاده که از میان آن ها می توان به تشکیل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، تدوین قانون مدیریت بحران کشور و ایجاد سازمان مدیریت بحران کشور و... اشاره نمود.

اما در بحث نرم افزاری این ضرورت وجود دارد که باید اقدامات بیشتری انجام گردد. اگر امروز زلزله ای مانند آنچه در بم رخ داد، در تهران رخ دهد، ارزیابی ها نشان می دهد در نهایت 20 درصد آمادگی در برابر زلزله وجود دارد و این می تواند مسائل زیادی را برای شهر تهران و حتی کشور ایجاد کند. از این رو خیلی جای کار داریم و اقدامات زیادی باید انجام گردد.

این استاد دانشگاه با اشاره به تصویب قانون نو مدیریت بحران کشور گفت: این قانون که قانون خوبی هم هست، حدود دو سال پیش تصویب شد، اما هنوز بسیاری از آیین نامه های اجرائی آن به تصویب نرسیده است که بعد از دو سال باید تصویب می شد. از این رو ضروری است در این حوزه نیز جدیت بیشتری وجود داشته باشد.

کرمی محمدی از بی توجهی مسئولان به موضوع مدیریت بحران نیز انتقاد کرد: یکی از چالش های عمده مدیریت بحران در سال های اخیر، بی توجهی مسئولان به موضوع مدیریت بحران است.

مجلس هم باید این موضوع را پیگیری کند. شما ببینید در همین لایحه بودجه سال 1401 هم توجهی جدی به موضوع مدیریت بحران و ابعاد مختلف آن به خصوص پیشگیری و آمادگی برای مقابله نشده است که این ها همه باید مرکز توجه قرار بگیرد.

آذرماه سال جاری، رئیس شورای اسلامی شهر تهران از مذاکره برای همکاری میان دولت و مدیریت شهری برای احیای بافت های فرسوده خبر داده بود.

مهدی چمران با اشاره به شرایط بافت های فرسوده گفته بود: بافت فرسوده در مواقعی مانند زلزله و سایر حوادث طبیعی بسیار خطرساز است و حتما باید فکری برای آن کرد.

در زمینه مسکن سازی در شهر های اطراف تهران، بحث های دیگری در دولت مطرح است، ولی در خود تهران باید سرمایه گذاری را به سمت بافت فرسوده ببریم.

اما چمران به اینکه قرار است شکل همکاری دولت و شهرداری تهران برای احیای بافت های فرسوده چگونه باشد، اشاره روشنی ننموده است؛ آن هم در شرایطی که کارشناسان در 15 سال گذشته که پروژه های مسکن سازی دولتی در قالب مسکن مهر و اقدام ملی مسکن اجرا شد.

بار ها گوشزد کردند سرمایه گذاری دولت به جای اینکه در اراضی بایر و احتیاجمند زیرساخت صورت گیرد، باید در دل شهر ها و با هدف احیای بافت های فرسوده باشد.

با وجود این، اکنون در جریان فراخوان ثبت نام ساخت سالانه یک میلیون مسکن در کشور، شهر تهران به عنوان یک گزینه قابل انتخاب برای ثبت نام نمایندگان در لیست شهر هایی که قرار است مسکن سازی در آن ها صورت گیرد، قید نشده و به نظر می رسد برنامه احیای بافت فرسوده در تهران اگر به مرحله اجرا برسد، ارتباطی با طرح جهش مسکن که دولت سیزدهم درصدد اجرای آن است، ندارد.

همان طور که متخصصان زلزله اشاره نموده اند، زلزله تنها خطر مرکز نیست و اتفاقات پس از آن می تواند به مراتب وحشت آفرینی بیشتری داشته باشد.

همین هم ضرورت ورود نهاد های شهری، سازمان های مرتبط با مدیریت بحران و تأمین بودجه برای جبران خلل ها در این زمینه را گوشزد می نماید.